“Afete Dirençli Kentler ve Sivil Toplum” Çalıştayı Deklarasyonu / Sivil Toplum Örgütlerinin Yerel Yönetimlerden Talepleri

6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan depremler bir kez daha sivil toplum ve yerel yönetimlerin afetlere dirençlilik ve etkin müdahale konularındaki yaşamsal önemini ortaya koydu. Türkiye’nin deprem bölgesinde olduğu gerçeği ortadayken kamu kurumları tarafından alınmayan önlemler, hazırlıksızlık ve koordinasyonsuzlukla yaratılan boşluk, sivil toplum tarafından giderilmeye çalışıldı.

Denge ve Denetleme Ağı olarak bizler de, 6 Şubat depremlerinin hemen ardından farklı alanlarda çalışan sivil toplum örgütlerini bir araya getirerek; deprem bölgelerindeki deneyimlerini, yapılan çalışmaları, sorunları ve çözüm önerilerini paylaştıkları çevrimiçi toplantılar gerçekleştirdik. Bu odak grup toplantıları sonrasında ise “Afetlerde Sivil Toplum / Birarada Dayanışma Toplantıları: Sorunlar, Deneyimler ve Çözümler” başlıklı raporumuzu kamuoyuyla paylaştık. 

Türkiye’nin deprem gündemini; akut dönemlerinin ötesinde de akılda tutarak, odak grup toplantılarımızı 20 Ekim 2023 tarihinde Ankara’da gerçekleştirdiğimiz çalıştayla tamamladık.  

Sivil toplum örgütlerini bir araya getirdiğimiz “Afete Dirençli Kentler ve Sivil Toplum Çalıştayı”nda afete dirençli kentler, afet/deprem öncesinde ve sonrasında atılması gereken adımları ve sivil toplumun rolünü tartıştık. 

Yerel seçimlerin arifesinde ve 6 Şubat depremlerinin birinci yıl dönümünde, çalıştayımızın çıktılarından oluşan sivil toplum örgütlerinin yerel yönetimlerden taleplerini aşağıda sıralıyoruz. 

Doğa olaylarının yıkıcı afetlere dönüşmemesi adına yerel yönetimlerde demokratik katılımcılık,  liyakat, hesap verebilirlik ve şeffaflığın sağlanmasının kritik önemini bir kez daha vurguluyoruz.

Sivil Toplum Örgütlerinin Yerel Yönetimlerden Talepleri     

• Siyasi Şeffaflık Yasası’nın çıkarılmasına yönelik sivil toplum örgütü katılımıyla çalıştaylar düzenlenmeli
• Afet stratejik plan hazırlama ve uygulama süreçleri doğru işletilmeli;
• Afetlerle ilgili çalışmalarda kamu-sivil toplum örgütü iş birliği mevzuatı ve kısa/orta/uzun vadeli kent afet eylem planları hazırlanmalı. Uygulamada izleme raporlarıyla hesap verebilirlik arttırılmalı
• Afetlerde Yerel Eşitlik Eylem Planları sivil toplum örgütü katılımlı yapılmalı, uygulamada izleme raporlarıyla hesap verebilirlik sağlanmalı
• Yerel yönetimler tarafından afet alanında ilgili müdürlüklerde, sivil toplum örgütü katılım mekanizmaları etkinleştirilmeli ve düzenli hale getirilmeli
• Belediyelerde sivil toplum örgütü masaları kurulmalı
• Belediye meclislerinde sivil toplum örgütlerinin etkin temsili ve katılımı sağlanmalı
• Ulusal afet deprem konseyi sivil toplum örgütü katılımıyla etkin şekilde çalışmalı
• İlçe-mahalle arama kurtarma ekipleri kurulmalı
• Personel ve gönüllülerin kapasitesi yerel düzeyde geliştirilmeli
• Afetlerde toplanma alanları için yerel yönetim-sivil toplum örgütü koordinasyonu sağlanmalı
• Engelli öznelerin liderliğinde yerel yönetim-sivil toplum örgütü iş birliğiyle “afet dayanışma rehberi” ve “strateji belgesi” hazırlanmalı. Özneyi ilgilendiren her konuya özne dahil edilmeli
• Olası İstanbul depremi için fay hattı üzerinde olmayan illerde sistematik arama- kurtarma çalışması yapılması için yerel yönetim-sivil toplum örgütü iş birliği temelinde örgütlenme ve koordinasyon sağlanmalı
• Afete dirençli kent gıda stratejisi oluşturulmalı, gıda bankacılığı hayata geçirilmeli
• Kamu- sivil toplum örgütü arasında “yerel yönetim akreditasyon algoritması” deklare edilmeli ve yasalaşmalı
• Deprem bölgesinde, depremzede kadınlar için kadın sığınma evleri açılmalı 
• Afet sonrasında barolar ile koordineli çalışma sağlayacak mekanizmalar, yerelde kurulmalı
• Afet sonrasında kadın ve çocukların uğradığı hak kayıpları için yargıyı işler kılmak adına baskı oluşturulmalı
• Yerel seviyede toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme gibi afetlere dirençlilik kriterleri geliştirilip uygulanmalı
• Katılımı teşvik eden gençlik merkezleri kurulmalı ve bu merkezlerde düzenli afet eğitimleri verilmeli. Afet alanında çalışanlara finansal destek sağlanmalı
• Afet sonrası için yalnızca temel ihtiyaçları kapsayan değil eğitim, oyun vb. sosyalleşme alanlarının devamını sağlayacak sürdürülebilir sistemler, yerel yönetim- sivil toplum örgütü iş birliği ile oluşturulmalı
• Çocuk odaklı bir afet planı, sivil toplum örgütlerinin etkin katılımıyla oluşturulmalı
• Afet riski bulunan kentlerde toplanma alanları çocuklar açısından güvenli hale getirilmeli
• Farklı sesler, farklı renkler ve farklı kimliklerin önemsenmesiyle; cinsiyet, dil, ırk ayrımı yapılmadan etkili kent temsiliyeti sağlanmalı
• Yerel yönetimler, afetlere ilişkin kendi şehirlerindeki LGBTİQ+ örgütleriyle bir araya gelip ihtiyaç tespiti yapmalı
• Yerel Eşitlik Eylem Planları ile yardım ve hizmetler, LGBTİQ+ kapsayıcı hale getirilmeli 
• Afet öncesi ve sonrası, ilgili tüm sivil toplum örgütleri için dijital ağ oluşturulmalı ve bu çalışmada ihtiyaç haritası ve deprem haritası uygulamaları tecrübelerinden yararlanılmalı
• Veri paylaşımı sağlıklı sağlanmalı; hem yerel yönetimler  hem de sivil toplum örgütleri düzenli ve sistematik veri paylaşımı yapmalı
• Sivil toplum örgütleriyle çalışmak ve etkin koordinasyon için özel çalışma alanları sağlanmalı ve buna ilişkin protokoller yapılmalı
• İstanbul ve diğer fay hattı bölgelerinde şehre yakın kırsal kamp alanları kurulmalı; özellikle Orman Bakanlığı’nın elinde bulunan bu tip alanların tespiti ve duyuruları yapılmalı
• Deprem bölgeleri için insana ve doğaya saygılı, hızlı monte edilebilen yapılar stoklanmalı
• İhtiyaç özelinde kırılgan gruplar için haritalama yapılmalı; kronik hastalığı olanlar, diyaliz, kanser vb. hastaları haritalanmalı
• Özel ihtiyaçları olan bireyler için sağlık kurumları belirlenmeli
• Afet ve acil durumlardan sonra iç göçe yönelik eylem planı oluşturmalı
• Afete dirençli kentleri planlarken sosyal dayanıklılık en kapsayıcı haliyle dikkate alınmalı
• Afetlere dirençli kentleri ana akımlaştırmak için daha çok dayanışma ile güçlü bir savunuculuk yapılmalı. Bu konuda yerel yönetimler ve sivil toplum örgütleri arasında koordinasyon sağlanmalı

Afete Dirençli Kentler ve Sivil Toplum Çalıştayı’na Katılan Sivil Toplum Örgütleri:

Genç Düşünce Enstitüsü
Defne Eğitim ve Yaşam
Yerli Yeni Yeşil
Kaos GL
TÜSODER
Anadolu Kadın Derneği
Hayata Destek
Yuva Project
Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi
BAYETAV
Innovation for Development
Kolektif Koordinasyon Derneği
Ceviz Otizm Derneği
YERELİZ
Doğal Yaşam Derneği
Eşit Yaşam Derneği
Kamu Araştırmaları Vakfı
TAP Arama ve Kurtarma
STGM
Türkiye Spina Bifida Derneği
HEY Akademi
YouthART
ICHILD
Sıfır Ayrımcılık Derneği
Önce Çocuklar ve Kadınlar Derneği
Olimpikder
KADOÇED
ÇEKEV
Tüketici Birliği Federasyonu
Adalet Sistemini İzleme Derneği
78'liler Girişimi
Medya Konseyi Derneği